منابع تاریخی

       عمادالدین مسعود ( خواجه ضیاءالدین مسعود ) از رجال معتبر ومتنفذ عصر خود(قرن نهم هجری) دریزد و مورد احترام شاهزادگان وحکام تیموری وبانی عمارات چند بود نویسندۀ تاریخ جدید یزد درباره اش می نویسد .(( واو خواجه صاحب دولت عادل دل کافی کف بود ونیکو معاش وحمیده خصال وخوش محاوره بود ودرزمان دولت او مردم یزد مرفه الحال بودند ومطلقاً ستم بررعیت روا نداشتی ومال دیوان به کفایت قایم کردی بی باقی ، به مرتبه ای که به مرسوم مقرری طمع نکردی ویک نماز از او فوت نشدی وبرمعاصی اقدام جایز نداشتی وپدران او همه وزیر وصاحب جاه بودند واز فرزندان بنی تمیم صاحب رایت اند که درمزار فهرج آسوده اند.( درقرون اولیه اسلام دوتن از خاندان اعراب به نامهای بنی تمیم و بنی تازیان در یزد مقیم گردیدند)وخواجه مشارالیه بر در مدرسۀ عبدالقادریه محاذی خانه مرتضی اعظم سید غیاث الدین علی درکوچه آباءواجداد بزرگوارش خانۀ عالی بساخت وسرابستان راست کرد .... ودرجنب دیوانخانه وپیشگاه وسیع وپهلوی آن مسجد مروح منقش ترتیب کرد وامام را رتبه نمود .... وهم برسر این کوچه قطعه زمینی بود که پدربزرگوارش وبرادر وخویشان مدفون بودند ، گنبد عالی منقش بساخت . چنانکه مثل آن دردیار ممکن نبوده وآن گنبد از کاشی هفت رنگ ساخته ودرجنب او مدرسۀ عالی بنا فرموده اما اتمام نیافته ومدفن خواجه مشارالیه درگنبد خانه   است ....واتمام آن درسنه تسع واربعین وثمانمائه بود. وهمچنین خواجه مشارالیه درسرچهارمناربه موضوع سرکوچه بهروک پایابابی ساخته وآب کیفر امرز دو در اوجاری است وتمام به آجر پخته وخلوات ساخته ومسجد خوب راست کرده .... واتمام پایاب درسنۀ اربع واربعین وثمانمائه بود وفرزند بزرگوارش عالی جناب وزارت مآب صاحب اعظم خواجه ضیاءالدین محمد اعلی الله شأنه درداخل شهربه موضع (( سرشهرستان)) که خانۀ پدربزرگوارش بود آن عمارت را تمام کرد وچند خانۀ دیگر به آن متصل کرده .... وحمامی جدید جهت مخدرات پرداخته با مسلخ خوب وخلوات وحیاض آب سرد وگرم وهمچنین بر در مدرسه ، خواجه جلال الدین محمود برادر خواجه اعظم مصنعه ای متقارب حمام خواجه جمال الدین خواری بساخت واز آب تفت آن مصنعۀ وسیع مملو می شد وبواسطه سیل .... خراب شد ....اتمام آن مصنعه درسنۀ خمس واربعین وثمانمائه بود . وهمچنین درمقام درمدرسه بر در خانه مولانای اعظم سعید امام الدین علی قاضی ندوشنی نبیرۀ مولانای مشارالیه امیر اختیار الدین حسن ندوشن غفرالله قطعه زمین خلف مدرسۀ امیر ، آخر به اجارۀ طویل ازمتولی بستاند ودیوانخانۀ منقش راست کرد وبادگیری خوب بر افراخت .... همچنین فخرالدین احمد نایینی که از رجال عصر صفوی بود ، در این مزار مدفون می با شد ذکروفات عمادالدین مسعود بن ضیاءالدین محمد تمیمی درتاریخ جدید یزد مندرج است وگفته است که او درنائین روز دوشنبه سوم شعبان سال 858 فوت کرد. (( ومخدومزاده اعظم افتخار الوزراءبین الامم .... خواجه ضیاءالدوله والدین محمد اعلی الله شأنه درگنبد خانه خودش بنهاد ....(یعنی گنبد خانه ایی که خود عمادالدین ساخته بود)

مشخصات

  بنای خواجه ضیاءالدین محمد منحصر به  چهارطاقی کوچک است واز یک درب ورودی  قابل دسترسی است. پوشش داخلی آن از گچ است  درضلع جنوبی صفه ای  بزرگ همراه با  طاقچه ای دروسط آن  دیده می شود . همچنین  درضلع غربی یک صفه با سه طاقچه تعبیه شده است یک نورگیر میان سقف جهت تأمین نور، نصب شده است . داخل بقعه مملو از خاک وخاشاک می باشد واکنون به صورت انبارنجاری درآمده است . درون بقعه صورت قبردیده می شود، که قسمتی باقیمانده از گنبد مزار خواجه ضیاء الدین محمدمی باشد.

بنای خواجه ضیاءالدین محمد به صورت چهارطاقی کوچک است ، یک درب ورودی دارد ، درضلع جنوبی یک صفه بزرگ تعبیه شده که داخل آن طاقچه دیده می شود . درضلع غربی یک صفه با سه طاقچه تعبیه شده است یک نورگیر میان سقف جهت تأمین نور، نصب شده است . پوشش داخل بقعه با گچ اندود شده است . قسمتی از گچ سقف بقعه براثرریزش باران فرو ریخته است . داخل بقعه مملو از خاک وخاشاک می باشد واکنون به صورت انبخاری درآماربده است . داخل بقعه صورت قبردیده می شود .